Được coi là người đặt những viên gạch đầu tiên cho sản xuất lúa lai, ông Lương Đức Hòa, nguyên Giám đốc Trung tâm Giống nông nghiệp Lào Cai luôn tự hào khi nhắc lại hành trình “mang mùa vàng đến nông dân”.

Được thành lập ngay sau khi tỉnh Lào Cai tái lập (tháng 10/1991), sứ mệnh đặt lên vai Trung tâm Giống nông nghiệp Lào Cai là làm giàu nguồn lương thực để phục vụ công cuộc xóa đói, giảm nghèo trên địa bàn. Giai đoạn này, phần lớn giống lúa lai phục vụ sản xuất nông nghiệp phải nhập khẩu từ Trung Quốc, trong khi đó, trung ương và tỉnh mong muốn có giống lúa lai do chính Việt Nam sản xuất để giải quyết mục tiêu kép, là chủ động giống cho sản xuất và hạ giá thành lúa giống. Với trách nhiệm của người công tác trong ngành nông nghiệp, ông Hòa cùng tập thể lãnh đạo trung tâm đặt ra nhiều câu hỏi: Làm thế nào để sản xuất giống lúa lai? Phải bắt đầu từ đâu? Nguồn lực tài chính và nhân lực như thế nào?

“Nói thì vậy, nhưng bắt tay vào làm gặp biết bao khó khăn, bởi sản xuất lúa bố mẹ đòi hỏi yêu cầu ngặt nghèo về bản quyền, thậm chí còn được coi là bí mật quốc gia. Do vậy, làm cách nào để tiếp cận được?” - ông Hòa tâm sự.

Cấy lúa giống tại xã Bản Qua (Bát Xát).

Thật tình cờ và may mắn, qua các đối tác, năm 2005, Giám đốc Lương Đức Hòa gặp Giáo sư Bình - chuyên gia nổi tiếng nghiên cứu về sản xuất lúa lai ở Tứ Xuyên (Trung Quốc). Như “nắng hạn gặp mưa rào”, ông Hòa cũng như cán bộ, kỹ sư Trung tâm Giống nông nghiệp Lào Cai nhận thấy đó là cơ hội vàng để tiếp cận công nghệ sản xuất giống lúa lai. Sau đó, những “chuyến ngoại giao con thoi” của lãnh đạo trung tâm đã đem lại kết quả, khi Giáo sư Bình đồng ý chia sẻ, giúp đỡ trung tâm thông qua kết nối, ký kết hợp tác nghiên cứu và sản xuất giống lúa lai với một công ty của Trung Quốc. Có được thành công ngoài mong đợi, ông Hòa và các cộng sự đề xuất thêm một yêu cầu là tổ chức sản xuất giống lúa bố mẹ tại Trung tâm Giống nông nghiệp Lào Cai.

Được phía công ty của Trung Quốc cung cấp 1 giống mẹ và 1 tập đoàn giống bố, cùng sự phối hợp chặt chẽ, tâm huyết, hiệu quả của đội ngũ cán bộ, kỹ sư nông nghiệp 2 bên, chỉ sau hơn 2 năm, đến đầu năm 2008, 2 giống lúa lai mang thương hiệu của Lào Cai ra đời (LC25 và LC218) trong niềm tự hào của những người làm nông nghiệp ở một tỉnh còn nghèo và đặc biệt khó khăn như Lào Cai, mặc dù sau đó chỉ có giống LC25 được công nhận là giống quốc gia.

Không bằng lòng với thành công đạt được, Trung tâm Giống nông nghiệp Lào Cai tiếp tục hợp tác với các nhà khoa học trong nước tiếp tục nghiên cứu, sản xuất các giống lúa lai khác. Sở hữu giống quốc gia LC25 đã giúp Trung tâm Giống nông nghiệp Lào Cai có lợi thế để nhận được sự hợp tác của Phó Giáo sư - Tiến sỹ Nguyễn Văn Hoan, Giám đốc Viện Nghiên cứu lúa (Học viện Nông nghiệp Việt Nam) - một trong những người đầu tiên nghiên cứu lúa lai. Được Phó Giáo sư - Tiến sỹ Nguyễn Văn Hoan chọn dòng mẹ 103S, Trung tâm Giống nông nghiệp Lào Cai đã nghiên cứu, lai tạo, sản xuất được giống lúa lai 2 dòng mang thương hiệu LC270, LC212 và năm 2009 đều được công nhận là giống quốc gia. Cũng từ thời điểm này, cả nước chỉ duy nhất Lào Cai có trung tâm sản xuất giống lúa lai cấp tỉnh.

Sản xuất được giống lúa lai, sứ mệnh của Trung tâm Giống nông nghiệp Lào Cai là đưa hạt giống gieo cấy đại trà, giúp nông dân có những mùa bội thu. Sứ mệnh này được ông Dương Đức Huy, Giám đốc Trung tâm Giống nông nghiệp Lào Cai (hiện là Ủy viên Ban Thường vụ, Trưởng Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy) “đánh thức” và đây cũng là giai đoạn phát triển rực rỡ của giống lúa lai mang thương hiệu LC. Ông Dương Đức Huy chia sẻ: Khi về làm Giám đốc Trung tâm Giống nông nghiệp Lào Cai, tôi nhận thấy dù đã sản xuất được các giống lúa lai, nhưng thực tế cho thấy năng suất, chất lượng chưa đồng đều, bao bì sản phẩm chưa bắt mắt, chưa có bộ nhận diện thương hiệu giống lúa lai Lào Cai, dẫn đến không tìm được đầu ra cho sản phẩm.

Chính vì vậy, Ban Giám đốc Trung tâm Giống nông nghiệp Lào Cai xác định việc cần làm ngay là tập trung nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm và xúc tiến, mở rộng mạng lưới cung ứng. Không phải hợp tác, mà Trung tâm Giống nông nghiệp Lào Cai thuê chuyên gia Trung tâm Nghiên cứu giống lúa lai Tứ Xuyên (Trung Quốc), kỹ sư của Học viện Nông nghiệp Việt Nam đến Lào Cai làm việc theo hình thức khoán năng suất, sản lượng, giá thành sản xuất cho từng kỹ sư chỉ đạo đồng ruộng. Nhờ vậy, năng suất các giống lúa lai LC25, LC212, LC270 tăng 2 lần so với trước, giá thành sản xuất cũng giảm, nên cạnh tranh được với giống lúa lai Trung Quốc.

Để thị trường đón nhận, thời gian này, Trung tâm Giống nông nghiệp Lào Cai liên tục tổ chức các mô hình trình diễn, hội thảo đầu bờ kết hợp giới thiệu, quảng bá sản phẩm và ký kết hợp đồng tiêu thụ, đồng thời thiết kế bao bì, mẫu mã sản phẩm với bộ nhận diện thương hiệu riêng. Nhờ đó, từ chỗ không có thị trường, giống lúa lai do Lào Cai sản xuất đã có mặt trên đồng ruộng tại 28 tỉnh, thành phố từ miền Bắc đến miền Trung, với sản lượng 500 - 600 tấn giống lúa lai/năm, thời kỳ cao điểm lên tới 1.000 tấn giống lúa lai/năm. Điều đáng nói, từ chỗ phải đi tìm kiếm thị trường tiêu thụ, thì đã có nhiều đối tác đề nghị mong được cung cấp giống.

Kế thừa những thành tựu đạt được cũng như khẳng định vị thế của một trung tâm sản xuất giống lúa lai của cả nước, đội ngũ cán bộ, kỹ sư Trung tâm Giống nông nghiệp Lào Cai tiếp tục dốc tâm sức nghiên cứu, chọn tạo các giống lúa lai mới, phù hợp với yêu cầu sản xuất nông nghiệp hiện nay ở các tỉnh miền núi phía Bắc cũng như một số tỉnh miền Trung.

Ông Nguyễn Bá Thế, Giám đốc Trung tâm Giống nông nghiệp Lào Cai cho biết: Hiện nay, lực lượng lao động nông thôn đang có sự chuyển dịch theo hướng phi nông nghiệp, diện tích cấy lúa giảm mạnh, trong khi giá vật tư nông nghiệp tăng, chi phí sản xuất lúa lớn. Nhiệm vụ đặt ra cho Trung tâm Giống nông nghiệp Lào Cai là khẩn trương nghiên cứu, chọn tạo các tổ hợp giống lúa lai với các đặc tính ngắn ngày, có năng suất, gạo ngon, khả năng chống chịu sâu bệnh, phù hợp với sản xuất lúa hữu cơ và thích ứng với nhiều loại đồng ruộng, như ruộng 1 vụ, 2 vụ, ruộng nghèo kiệt...

Từ thực tế đặt ra, Trung tâm Giống nông nghiệp Lào Cai đã nghiên cứu dòng mẹ T18S (dòng mẹ được bảo hộ sớm nhất trong cả nước), đồng thời tìm được dòng bố để lai tạo, chọn được các giống lúa lai mới như LC18, DT268, KT66. Dự kiến, năm 2023, giống lúa lai LC18 do Trung tâm Giống nông nghiệp Lào Cai sản xuất sẽ được đưa ra thị trường sau khi trải qua 5 năm nghiên cứu, chọn tạo và trình hồ sơ công nhận là giống quốc gia.

Dư địa sản xuất giống lúa lai hiện rất lớn. Với đội ngũ cán bộ, kỹ sư có bề dày kinh nghiệm sau hơn 20 năm sản xuất lúa giống, cùng với cơ sở vật chất được đầu tư phù hợp, chắc chắn Trung tâm Giống nông nghiệp Lào Cai sẽ tiếp tục nghiên cứu, chọn tạo được thêm các giống lúa lai thế hệ mới, xứng đáng là trung tâm sản xuất giống lúa lai hàng đầu của cả nước.

                                                                                                                                                              Nguồn: Thanh Nam, Báo Lào Cai điện tử